Του Κώστα Καλλίτση
Τα τελευταία χρόνια, σαν να συνηθίσαμε το πρόβλημα της υπερχρέωσης να το διασκεδάζει ο πληθωρισμός: Από τη μια διάβρωνε την πραγματική αξία του χρέους κι απ’ την άλλη αύξανε την αξία του ΑΕΠ, σμικρύνοντάς το ως ποσοστό του. Σε συνδυασμό με την ενεργό, επαγγελματική διαχείριση του χρέους από τον ΟΔΔΗΧ, αυτό καλλιεργούσε επανάπαυση: Η κυβέρνηση ένιωθε την άνεση να μοιράζει περίπου 60 δισ. ευρώ στην πανδημία και την ενεργειακή κρίση, σε μεγάλο βαθμό σε οριζόντιες επιδοτήσεις.
Τώρα, το περιβάλλον αλλάζει και τέτοιες βεβαιότητες αμφισβητούνται. Τις τελευταίες ημέρες οι αποδόσεις των 30ετών αμερικανικών ομολόγων αγγίζουν το 5%, ενώ στην Ιαπωνία και στη Βρετανία σκαρφαλώνουν σε νέα υψηλά. Καθώς διογκώνονται τα δημοσιονομικά ελλείμματα και ο πληθωρισμός επιμένει, οι πλούσιοι δανειστές των κρατών ζητούν υψηλότερη αποζημίωση για να συνεχίσουν να τα δανείζουν.
Το βάρος εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους γίνεται δυσβάστακτο για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες – το γερμανικό κοινωνικό κράτος δεν είναι βιώσιμο, δηλώνει ο Φρ. Μερτς, τα ελλείμματα έχουν βάλει τη Γαλλία σε πολιτική περιδίνηση, η κυβέρνηση Στάρμερ στη Βρετανία δεν είναι στα καλύτερά της. Το τοπίο αλλάζει, το κόστος δανεισμού αυξάνεται, μια νέα λιτότητα φαίνεται ότι έρχεται συνοδεία εξοπλισμών – και, μαζί, νέες κοινωνικές αναστατώσεις.
Όχι μόνο δεν αξιοποιήσαμε τις καλές ημέρες, του φθηνού χρήματος, για να προετοιμαστούμε να αντιμετωπίσουμε τις άλλες που θα έλθουν, αλλά δεν αξιοποιήσαμε με τρόπο οικονομικά και κοινωνικά αναπτυξιακό ούτε μια μοναδική στα χρονικά της χώρας ευκαιρία, τις άφθονες ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις: Οι πόροι του ΤΑΑ, του ΕΣΠΑ, της νέας ΚΑΠ, μαζί με την ιδιωτική μόχλευση, άγγιζαν τα 100 δισ. ευρώ. Υπήρξαν μοναδικές ευκαιρίες που δεν αξιοποιήθηκαν για το δημόσιο συμφέρον: αφθονία ρευστότητας, με χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων της Ε.Ε. και ευνοϊκό διεθνές περιβάλλον για το χρέος.
Η κυβέρνηση απολάμβανε τεράστια ανοχή από μια κοινωνία παραζαλισμένη, πρόθυμη να συγχωρέσει σκάνδαλα όπως εκείνο των υποκλοπών και να καταπιεί με αιτιολογία τις «χρόνιες παθογένειες» την τραγωδία των Τεμπών – ήταν χαρακτηριστικό ότι τέσσερις μήνες μετά, στις εκλογές του Ιουνίου 2023, η Ν.Δ. πήρε 41%. Μπροστά της είχε ελεύθερο τον δρόμο να προχωρήσει σε μεγάλες μεταρρυθμίσεις, για μια Ελλάδα παραγωγική, φιλική στους νέους και στη μισθωτή εργασία, πράσινη και δίκαιη. Δεν είναι ότι έκανε λίγα. Είναι ότι κινήθηκε σε αντίθετη κατεύθυνση: Το κράτος χρησιμοποιήθηκε ως λάφυρο της εκλογικής νίκης της και απογειώθηκε η διαφθορά.
Η απόσταση του παραγωγικού δυναμικού από την άλλη Ευρώπη διευρύνεται, καθότι υστερεί ο ρυθμός των επενδύσεων, ενώ διευρύνεται η απόσταση των τιμών, αφού καθ’ ημάς ο πληθωρισμός είναι 50% μεγαλύτερος από τον μέσο ευρωπαϊκό. Στην παραγωγικότητα, έναν ασφαλή δείκτη για την πορεία μιας οικονομίας, η Ελλάδα είναι ουραγός.
Κάπου εδώ βρισκόμαστε. Μετά τη χορογραφία της 89ης ΔΕΘ, στον απολογισμό, θα φανεί ότι το κόστος αυτής της κατάστασης είναι πολύ βαρύ για να το ελαφρύνουν κάποιες ατομικές παροχές και φοροελαφρύνσεις.