Άγγελος Στάγκος
Καθημερινή, 31/10/2017
Δυστυχώς, αποδεικνύεται ότι η γοητεία του λαϊκισμού, και ιδιαίτερα όταν σερβίρεται με γενναία δόση «πατριωτισμού» ως εθνικολαϊκισμός, είναι σχεδόν ακατανίκητη. Το έχουμε δει σε διάφορες περιπτώσεις τελευταία και πριν απ’ όλα το νιώσαμε στο πετσί μας με την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία. Ο ΣΥΡΙΖΑ ανέβηκε στην εξουσία πουλώντας αντίσταση απέναντι στη «συντηρητική νομενκλατούρα» της Ευρώπης και ανταρσία τύπου «Δεν πληρώνω», μεταξύ άλλων, στο εσωτερικό της Ελλάδας, αλλά και παράλογες προσδοκίες με κορυφαία το περιβόητο «πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης».
Με παραλλαγές, αλλά κάπως έτσι βασικά, πορεύτηκαν στη συνέχεια η Λεπέν στη Γαλλία και ο Βίλντερς στην Ολλανδία, χωρίς να τα καταφέρουν, τα κατάφεραν όμως αρκετοί άλλοι. Με πρώτο και καλύτερο τον Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, καθώς και διάφοροι, σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης κυρίως. Οι οποίες παραλλαγές έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: σχεδόν όλες έχουν ιστορικό παρελθόν πολύ περιορισμένης δημοκρατίας –η διατύπωση είναι επιεικής βέβαια–, ακόμη και πριν περάσουν από το κομμουνιστικό καθεστώς μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οσο για την Αυστρία, αυτή δεν πέρασε ποτέ από τη δοκιμασία της αποναζιστικοποίησης, γιατί υποτίθεται ότι κατακτήθηκε από τη ναζιστική Γερμανία και όχι ότι ενώθηκε μαζί της.
Στην περίπτωση της Καταλωνίας, η Ισπανία και μαζί της όλη η Ευρώπη έρχεται αντιμέτωπη με μιαν άλλη μορφή εθνικολαϊκισμού, που προσπαθεί να διαστρεβλώσει την αρχή της αυτοδιάθεσης. Στόχος, η δημιουργία ενός ξεχωριστού κράτους στο οποίο θα υπάρξει διανομή θέσεων εξουσίας σε ηγετικά στελέχη του «πατριωτικού αγώνα» και, ταυτόχρονα, η αποκλειστική διαχείριση του πλούτου που παράγει η περιοχή, η οποία τυχαίνει να είναι και η πιο εύπορη της Ισπανίας. Φυσικά, το εγχείρημα ενός «βελούδινου διαζυγίου», όπως έγινε με τον διαμελισμό της Τσεχοσλοβακίας σε Τσεχία και Σλοβακία, ήταν καταδικασμένο από την αρχή και μένει να δούμε πού θα οδηγήσουν οι εξελίξεις.
Το απογοητευτικό, ωστόσο, είναι ότι σχεδόν οι μισοί Καταλανοί παρασύρθηκαν και πίστεψαν ότι κάνουν έναν δήθεν απελευθερωτικό αγώνα, ενώ δεν βρίσκονται υπό κατοχή, έχουν πολύ μεγάλη αυτονομία και ευημερούν. Το χειρότερο, νόμισαν ότι θα παρέμεναν δίχως καμία αντίρρηση, ούτε καν από τη Μαδρίτη, σαν ξεχωριστό κράτος στην Ευρωπαϊκή Ενωση, ή ότι η ευημερία που απολαμβάνουν μπορεί να διατηρηθεί και μετά την αποχώρησή τους από την υπόλοιπη Ισπανία, όταν θα έπρεπε να αναλάβουν όλες τις δαπάνες λειτουργίας που απαιτεί μια κρατική οντότητα.
Είναι σαφές επίσης ότι η καταλανική αυταπάτη μπορεί να δημιουργήσει ένα πολύ επικίνδυνο προηγούμενο για την Ευρωπαϊκή Ενωση, έστω και αν δεν γίνει πραγματικότητα. Οι τάσεις φυγής από την υπόλοιπη Ιταλία είναι πολύ φανερές στις βόρειες και πλουσιότερες περιοχές της χώρας – το ίδιο θέμα υπάρχει και στο Βέλγιο και ποιος ξέρει τι μπορεί να ξεσπάσει κάποια στιγμή στην ομόσπονδη Γερμανία ή και αλλού. Είπαμε, ο εθνικολαϊκισμός είναι σαγηνευτικός.