Του Γιώργου Πανταγιά
Μετά τη διάψευση του τέλους της ιστορίας, ήρθε η βιωματική επιβεβαίωση της ανθεκτικότητας της. Τρανή απόδειξη, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Και αυτό γιατί ο κόσμος όλος παραμένει εμποτισμένος με αγεφύρωτες αντιθέσεις και ανομολόγητες επιδιώξεις. Η σύγκρουση παρελθόντος και μέλλοντος δεσπόζει στον παρόντα χρόνο. Οι μάχες διεξάγονται σε πολλά μέτωπα. Ο ανταγωνισμός δεν περιορίζεται μόνο στο πεδίο της γεωπολιτικής. Απεναντίας στον πυρήνα του, κυρίαρχη θέση κατέχει η πολιτισμική διαμάχη. Η ιστορική διαδρομή είναι εξαιρετικά πλούσια σε σχετικά γεγονότα.
Η βιογραφία εθνών και χωρών κατακλύζεται από πολεμικές αναμετρήσεις πολιτισμικού βάθους. Έτσι και τα πολεμικά σχέδια του Πούτιν εδράζονται στην κοσμοθεωρία του ορθόδοξου μυστικισμού και του αντιδυτικισμού. Στρατηγικός τους στόχος δεν είναι η αποτροπή της υποτιθέμενης νατοϊκής περικύκλωσης. Αλλά η αέναη σύγκρουση με τον φιλελεύθερο δυτικό κόσμο. Ουσιαστικά επιδιώκει να επεκτείνει τα σύνορα της Ρωσίας ενοποιώντας την με άλλα κράτη, κάνοντας πράξη τον αυτοκρατορικό του εθνικισμό. Εξ ου και χρόνια τώρα χειραγωγεί την πλειονότητα των Ρώσων, καλλιεργώντας ένα ισχυρό εθνικιστικό υπόστρωμα στο εσωτερικό της χώρας του.
Πέρα λοιπόν από τις θεατές πλευρές της βάρβαρης εισβολής στην Ουκρανία υπάρχουν και οι αθέατες, οι οποίες καθορίζουν τις επεκτατικές του βλέψεις. Όπως πολύ εύστοχα υποστήριξε πολύ πρόσφατα ο Στέλιος Ράμφος, ο Πούτιν είναι ένας άνθρωπος του παρελθόντος. Θέλοντας να αναβιώσει τη ρωσική αυτοκρατορία εμφανίζει τα αντανακλαστικά του αρπακτικού ζώου. Με άλλα λόγια είναι ψυχικά και πολιτισμικά εγκλωβισμένος στις αρχέγονες εποχές.
Εν τούτοις ο πρωτογονισμός και η βουλιμία του Ρώσου ηγέτη συνέβαλαν καταλυτικά στην αφύπνιση της Δύσης, απεγκλωβίζοντας την από τον εφησυχασμό και την μακαριότητα, για να μη πω λήθαργο. Η έγκαιρη ενεργοποίησή της υπήρξε πράγματι πρωτοφανής. Η αναπάντεχη συμπαράταξη όλων των δυνάμεων της, την έβγαλε από την ύπνωση και έφερε στην επιφάνεια τις μεγάλες αξίες τις οποίες πρεσβεύει. Και ταυτόχρονα της επέτρεψε να ανατοποθετηθεί, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες που άλλοτε φάνταζαν απραγματοποίητες.
Με τη δυναμική αντίδραση Αμερικής και Ευρώπης, ο δυτικός κόσμος ανέδειξε την αξιακή του υπόσταση. Αντέταξε την ηθική της ευθύνης, στην αδίστακτη και ανήθικη Ρωσία. Εγκατέλειψε ανεπίκαιρες προσεγγίσεις και ξεπερασμένα ιδεολογήματα, που μέχρι πρόσφατα τον εμπόδιζαν να βάλει φρένο στον υφέρποντα ρωσικό επεκτατισμό.
Το σημαντικότερο είναι ότι η ενηλικίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Η μέριμνα και η αλληλεγγύη τις οποίες επέδειξε μετά την εκδήλωση της ουκρανική κρίσης, συνοδεύτηκαν με γενναίες αποφάσεις αφήνοντας πίσω μια μακρά περίοδο αδράνειας και αναβλητικότητας. Μολονότι οι μεσοβέζικες επιλογές και οι παραλυτικές ισορροπίες αποτέλεσαν για πολύ καιρό τροχοπέδη για την περαιτέρω ενδυνάμωσή της, σήμερα φαίνεται να τις υπερβαίνει.
Με την αποφασιστικότητα και τη στιβαρότητα της απέναντι στην απρόκλητη εισβολή, η Ενωμένη Ευρώπη ανέκτησε το γεωπολιτικό της πλεονέκτημα. Και το κυριότερο παραμερίζοντας απαίδευτες αντιλήψεις συνειδητοποίησε έστω και αργά, ότι ο Πούτιν δεν αντιστρατεύεται μόνο την ευρωπαϊκή ασφάλεια και σταθερότητα, αλλά και τα αξιακά φορτία της Δύσης.
Πάντως η επιστροφή στο σκοτεινό παρελθόν την οποία επιχειρεί ο Ρώσος ηγέτης, κατέστησε περισσότερο παρά επίκαιρη την πρωτοκαθεδρία της πολιτικής. Η δυνατότητα των ηγεσιών, που έχουν το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον να παρεμβαίνουν στις εξελίξεις, δίχως να υποτάσσονται σε διαχειριστικές και διεκπεραιωτικές πρακτικές, συνιστά μέγιστη προσφορά σε ολόκληρο το σύγχρονο κόσμο.
Με αυτό τον τρόπο κρίνονται και αξιολογούνται θετικά οι χειρισμοί των ηγετών των ΗΠΑ, της Ευρωπαϊκής Ένωσής και των κρατών μελών της. Άλλωστε η δημιουργική πολιτική δεν είναι πλέον η πλειοδοσία σε μεσσιανισμό. Ούτε σε ιδεολογικές φαντασιώσεις. Και πολύ περισσότερο δεν είναι η αναγωγή της αμηχανίας σε άρνηση της σκληρής πραγματικότητας, ισοπεδώνοντας τις ουσιαστικές διαφορές και αντιθέσεις ακόμη και αν εκείνες πυροδοτούν πολεμικές συγκρούσεις.