Εφημερίδα Εξουσία
27 Νοεμβρίου 1999
Οι νέοι ως ιδιαίτερη ηλικιακή ομάδα υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν.
Οι νέοι όμως ως ιδιαίτερη κοινωνική κατηγορία ή ομάδα ήρθαν στο προσκήνιο ιστορικά τα τελευταία μόλις 40 χρόνια του αιώνα μας!
Στη δεκαετία του ’60 μαζί με την οικονομική άνθηση, τα αντιαυταρχικά και ειρηνιστικά κινήματα κάνει την εμφάνισή του και το …ζήτημα της νεολαίας.
Οι κοινωνικές επιστήμες, η κοινωνιολογία και κυρίως η ψυχολογία, αρχίζουν να περιλαμβάνουν στα θεματικά τους ενδιαφέροντα και τους νέους.
Για πρώτη ίσως φορά εκφράζεται με τόση ένταση το περίφημο ζήτημα του “χάσματος των γενεών”.
Αυτό το χάσμα δεν είναι πια η συνήθης διαφορά αντιλήψεων μεταξύ νέων και ηλικιωμένων που υπήρχε ανέκαθεν, αλλά κάτι καινούριο.
Εξηγούμαι: Σε κάθε εποχή η νέα γενιά διαφέρει. Όπως σε κάθε εποχή, οι νέοι και οι ηλικιωμένοι διαφέρουν.
Αυτό όμως που εκδηλώθηκε στη δεκαετία του ’60 κι έφερε τους νέους στο προσκήνιο, στο κέντρο του κοινωνικού γίγνεσθαι είναι, κατά τη γνώμη μου, η ταχύτητα της ανάπτυξης, η ταχύτητα των αλλαγών. Αυτήν την ταχύτητα με την οποία συγχρονίζονται εύκολα οι νεότεροι, αδυνατούν συνήθως να παρακολουθήσουν οι μεγαλύτεροι.
Οι προηγούμενες γενιές στην ιστορία βίωναν τη διαλεκτική σχέση συνέχειας/καινοτομίας με ισορροπημένο θα λέγαμε τρόπο.
Όμως ήδη από το ’60 όλα μοιάζουν να τρέχουν. Οι αλλαγές στην οικονομία, την κοινωνία, την κουλτούρα, είναι μεγάλες και γρήγορες.
Βασικό στοιχείο, λοιπόν, η ταχύτητα των αλλαγών. Για πρώτη φορά δημιουργείται η λεγόμενη καταναλωτική κοινωνία. Χάνεται η παραδοσιακή ζωή, αλλάζει η οικογένεια, τα ήθη κλπ.
Αυτά λίγο-πολύ είναι γνωστά στους παλιότερους και ειδικότερα στους σημερινούς σαραντάρηδες που βίωσαν σε πρώτο πρόσωπο την πρώτη εξέγερση κατά της εξουσίας των γονιών, του κράτους κλπ.
Αν θέλω να κρατήσουμε κάτι από αυτή τη σύντομη κοινωνιολογική και ιστορική περιήγηση είναι η λέξη, η έννοια της ταχύτητας και άρα η δυσκολία αφομοίωσής της.
Αν στις δεκαετίες του ’60 και ’70 τα πράγματα στην κοινωνία άλλαζαν απλά με μεγάλη ταχύτητα, σήμερα οι αλλαγές, κυρίως στην τεχνολογία, είναι ιλιγγιώδεις.
Η ανάπτυξη, όπως και η ιστορία, δεν ήταν ποτέ και ιδιαίτερα σήμερα δεν είναι γραμμική, ο χρόνος δεν τρέχει ομοιόμορφα.
Η απόσταση π.χ. που χωρίζει έναν Η/Υ του ’80 με έναν σημερινό δεν είναι είκοσι χρόνια αλλά πολλά έτη φωτός!
Πιο αναλυτικά, οι αλλαγές που έγιναν μεταξύ 1100 και 1700, δηλαδή σε διάστημα 600 χρόνων, είναι πολύ μικρότερες από τις αλλαγές που συμβαίνουν σήμερα σε διάστημα ενός-δύο χρόνων!
Μ’ αυτή την προοπτική της ταχύτητας των αλλαγών βλέπω εγώ το ζήτημα των νέων.
Οι πιο ηλικιωμένοι διαθέτουν κρίση και μνήμη. Ακολουθούν όμως και αφομοιώνουν δυσκολότερα τις μεγάλες ταχύτητες και αλλαγές.
Η μνήμη ασκεί πάνω μας ένα είδος προγραμματικής λογοκρισίας, ένα είδος πνευματικής τροχοπέδης.
Οι νέοι, αντίθετα έχουν ενισχυμένη, ελεύθερη φαντασία, όνειρο, πίστη.
Πλήθος ερευνών και ερευνητών διατείνονται ότι η σημερινή νεολαία είναι συντηρητική, χωρίς μεγάλα όνειρα και επαναστατικότητα.
Είναι αλήθεια ότι το προφίλ του σημερινού νέου δεν μοιάζει μ’ εκείνο του εξεγερμένου νεολαίου του ’60 ή του ’70.
Οι σημερινοί νέοι πιστεύουν στην οικογένεια, τους θεσμούς, την εργασία πολύ περισσότερο απ’ ό,τι παλιότερα.
Αυτό όμως, κατά τη γνώμη μου, δεν αποτελεί συντηρητικοποίηση, αλλά αυξημένο ρεαλισμό.
Δυστυχώς (ή ευτυχώς) οι νέοι σήμερα ωριμάζουν γρηγορότερα.
Δεν έχουν την ορμητική αφέλεια των δικών μας χρόνων. Οι νέοι σήμερα σε συντριπτικό ποσοστό αυτοχαρακτηρίζονται “αγχωμένοι”… Και αυτό είναι απολύτως φυσικό μπροστά στην αβεβαιότητα για το μέλλον, την ανεργία, τις απαιτήσεις όλων, γονέων, κοινωνίας κ.λπ.
Όμως δεν είναι αλήθεια ότι οι νέοι είναι συντηρητικοί.
Στην πρόσφατη έρευνα της Γ.Γ.Ν.Γ και του εθνικού Συμβουλίου Νεολαίας, το 57,0% των νέων δηλώνουν ότι χρειάζονται βαθιές αλλαγές στην κοινωνία.
Ο συντηρητικός, ως γνωστόν, είναι εναντίον των αλλαγών.
Βεβαίως, μόνο το 13,9% πιστεύει ότι αυτές οι αλλαγές πρέπει να γίνουν με επανάσταση, αλλά από την άλλη μόνο το 1,2% πιστεύει ότι όλα είναι καλά και τίποτα δεν πρέπει να αλλάξει.
Είναι σημαντικό ότι ανάμεσα στις αξίες των νέων τις πρώτες θέσεις κατέχουν κατά σειρά η ειρήνη, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η καταπολέμηση της φτώχειας. Είναι όλα αυτά συντηρητισμός; Οχι βέβαια.
Και έρχομαι στο τελευταίο, όχι ασφαλώς σε σπουδαιότητα, ζήτημα, εκείνο της σχέσης των νέων με την πολιτική.
Στην ίδια έρευνα λοιπόν, οι νέοι δηλώνουν σε ποσοστό 48,3% αδιάφοροι απέναντι στην πολιτική .
Αν προχωρήσουμε όμως λίγο πιο κάτω, στα αισθήματα που εκφράζουν απέναντι στην πολιτική, δηλώνουν θετικά 13,1%, ουδέτερα 36,6% και αρνητικά 50,3%.
Εγώ, για να δω την πραγματική σχέση των νέων με την πολιτική θα …άθροιζα τα θετικά και τα αρνητικά αισθήματα!
Ναι, έτσι ακριβώς. Γιατί η αρνητική στάση είναι κι αυτή μια στάση, ίσως παραγωγικότερη από την άκριτη αποδοχή.
Είναι χρέος, λοιπόν, των ανθρώπων της πολιτικής, κυρίως αυτών που ανεξάρτητα από ηλικία πιστεύουν στο “νέο”, στην αλλαγή και τον εκσυγχρονισμό, να αλλάξουν την εικόνα, αλλά κυρίως την ουσία της πολιτικής, όχι για να γίνουν ελκυστικότεροι, αλλά για να γίνουν χρησιμότεροι.
Πρέπει να καταλάβουμε όλοι ότι οι νέοι δεν πρόκειται να πλησιάσουν την πολιτική, ούτε αυτή να τους συγκινήσει
όσο οι φορείς της πολιτικής, δηλαδή τα κόμματα, δεν είναι πια χώροι ιδεών και ανιδιοτελούς εθελοντισμού,
όσο η ηθική της πολιτικής κινδυνεύει να γίνει είδος εν ανεπαρκεία
όσο ο πολιτισμός της πολιτικής καλύπτεται κυρίως από την αγριότητα των κραυγών και την καχυποψία των ψιθύρων
όσο η αρετή της πολιτικής είναι στις μέρες μας συνώνυμη των μηχανισμών, του παρασκηνίου, του κυνισμού και της ίντριγκας
όσο η γλώσσα της είναι ξύλινη, ανούσια και μακριά από τα προβλήματα
όσο η αισθητική της είναι τα φλας και το κιτς της λάμψης
όσο η εικόνα της μοιάζει με θολό τοπίο στην ομίχλη
Για όλα τα παραπάνω παλιότεροι και νεότεροι πρέπει να δώσουμε μια μάχη.
Η μάχη βεβαίως δεν μπορεί να ξεκινήσει από τα ζητήματα αισθητικής, αλλά ουσίας, με άμεση προτεραιότητα την καταπολέμηση της ανεργίας και τον κοινωνικό αποκλεισμό.
Και αυτή η μάχη μπορεί να κερδισθεί μόνο από μια ισχυρή οικονομία, μόνο από μια ισχυρή Ελλάδα.
Και εδώ έρχομαι σε μια τελευταία παρατήρηση.
Η έρευνα που προανέφερα δείχνει, όπως είπα, τον ρεαλισμό των σημερινών νέων.
Αυτό το μήνυμα, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να “περάσει” στους πολιτικούς, ώστε να τους αναγκάσει να εγκαταλείψουν επιτέλους τον βερμπαλισμό, τα “ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα”. Να υιοθετήσουν το νηφάλιο και κυρίως συγκροτημένο και συγκεκριμένο πολιτικό λόγο.
Κανείς σ’ αυτή τη χώρα και ιδιαίτερα οι νέοι δεν παραμυθιάζονται από κορώνες. Κι αυτό είναι ένα μάθημα που προέρχεται κατ’ ευθείαν από τους νέους.
Οι νέοι δεν χρειάζονται ούτε κολακεία, ούτε φυσικά απόρριψη. Χρειάζονται εμπιστοσύνη και καθαρές κουβέντες.